Achter me hangt een uitspraak van een bekende goeroe op het gebied van leiderschap die er op neer komt dat we liever in controll zijn dan effectief. Voorbeeld daarvan is dat je best een ijzeren zwemvest kunt maken onder de ISO normering.
Recent moest ik hieraan denken toen mijn vrouw de vuilcontainer van haar pas overleden moeder ongeleegd weer aantrof. Er hing een keurig voorbedrukt kaartje aan met de tekst: ‘Uw container is om de volgende reden blijven staan:’ en dan een kruisje bij: ‘u staat niet ingeschreven (Burgerzaken)’.
Haar leven lang, ze is 80 geworden, werd ze – tot aan haar sterven – bij haar naam genoemd en betaalde ze trouw alle reinigingsrechten die je maar kunt bedenken. Nu werd ze niet meer herkend omdat ze blijkbaar met de snelheid van het licht uitgeschreven was uit de gemeentelijke systemen. In controll of effectief? Ik kan er naast mijn ergernis (sublimeren maar!) de humor ook nog wel van inzien. Je ziet het voor je: de vuilnisauto pakt de container op en net voordat ie op de kop hangt meldt een geautomatiseerde stem dat er iets niet in de haak is. Dus wordt de container weer zorgvuldig teruggezet, komt de chauffeur uit de auto om het door hem ingevulde kaartje als een krans aan de container te hangen, staat in gedachten even stil bij het geheel, waarna hij zijn weg vervolgt. Er zijn slechtere vormen om iemands ‘overschot’ de laatste eer te bewijzen!
Eenmaal tot rust gekomen vraag ik me als systeemdenker af wat er mis is met het systeem dat de burger van zijn huisvuil verlost. En dan bedoel ik niet het geautomatiseerde systeem van de Rova, maar, zoals De Leeuw het omschreef als de verzameling van elementen / objecten, de omgeving en de in- en externe structuur. Hij beschrijft dat bij de besturing van een systeem de zogenaamde vijf voorwaarden voor een effectieve besturing een rol spelen. Eén daarvan is dat er goed model moet zijn van het bestuurde systeem. In dat model moet herkenbaar zijn dat er sprake is van verschillende situaties die het systeem moet aankunnen. Een andere voorwaarde is dat er voldoende stuurmaatregelen moeten zijn om verstoringen te kunnen corrigeren.
Je kunt je afvragen of bovenbeschreven ervaring heeft geleid tot het uit balans raken van het systeem. Aan de ene kant niet, de Rova is niet omgevallen en de gemeente Kampen – mijn dierbare geboortestad – bestaat ook nog steeds, maar als ik nu TROS-Radar eens bel voor de koude douche?
Klopt het systeemmodel nu niet of ontbreekt er een stuurmaatregel? Ik zal onze procesanalisten eens naar hun mening vragen, waarbij ik ze de visie van De Leeuw wil meegeven dat systemen opsplitsbaar zijn in deelsystemen. Volgens mij is het een kwestie van kijken, en vaak over de eigen aangelegde grenzen heen en zien wie er allemaal in je bootje zit. Waar ligt de systeemgrens en heb ik alle objecten – in dit geval subjecten – aan boord?
Als Hanzestad zou de gemeente Kampen beter moeten weten wie ze aan boord heeft !